روغنهای سنتتیک: نکاتی که لازم است مصرف‌کننده بداند
روغن سنتتیک همانطور که در پست قبل به آن پرداختیم روان‌کننده‌ایست که به صورت مصنوعی از ترکیبات شیمیایی ساخته می‌شود. این ترکیبات از تجزیة مولکولهای نفت و بازسازی دوبارة آنها به دست می‌آیند.
روغن سنتتیک چیست؟
روغن سنتتیک روان‌کننده‌ایست که به صورت مصنوعی از ترکیبات شیمیایی ساخته می‌شود. این ترکیبات از تجزیة مولکولهای نفت و بازسازی دوبارة آنها به دست می‌آیند. در زیر میکروسکوپ در یک قطره روغن سنتتیک میلیونها مولکول دیده می‌شود که همگی ساختار و اندازة یکسانی دارند. در مقابل، روغن معمولی یا معدنی از نفت خام تصفیه‌شده به دست می‌آید. در زیر میکروسکوپ در یک قطره روغن معمولی میلیونها مولکول با اندازه، شکل و ساختارهای متفاوت دیده می‌شود. روغن سنتتیک ممکن است تمام‌سنتتیک و یا سنتتیک مخلوط ( ترکیبی) باشد که از چند پایة مختلف به دست آمده است.
روغنهای تمام‌سنتتیک از پایة سنتتیک استفاده می‌کنند ،تک‌تک مولکولهای آنها به شکلی منحصربه‌فرد و بدون استفاده از نفت طراحی شده و حاوی افزودنیهایی هستند که به تحلیل رفتن تدریجی روغن کمک می‌کنند. روغن سنتتیک ترکیبی مخلوطی از روغن معمولی و روغن با پایة سنتتیک است. افزودن یک قسمت از روغن با پایة سنتتیک در مقایسه با استفاده از روغن معمولی معدنی به تنهایی از موتور ماشین شما بیشتر محافظت می‌کند.
انواع مختلفی از روغنهای سنتتیک با ویژگی‌ها و کاربردهای کاملاً متفاوت وجود دارد. با این وجود بیشترین روغن سنتتیک مورد استفاده در سرویس خودرو از دستة پلی‌آلفااولفین ([1] PAO) است. برای سهولت کار در این مطلب هر جا عبارت روغن سنتتیک استفاده شده، منظور PAO است.
روغن سنتتیک و روغن معمولی
اغلب خودروها می‌توانند هم از روغن سنتتیک و هم از روغنهای معمولی معدنی که دارای استانداردهای موسسة نفت آمریکا (API[2]) و کمیتة مشاوره و استانداردسازی بین‌المللی روان‌کننده‌ها (ILSAC[3]) هستند، استفاده کنند. با این حال، در تبلیغات ،روغنهای سنتتیک را به گونه‌ای معرفی می‌کنندکه گویی عملکرد بهتری نسبت به روغنهای معمولی دارند.ممکن است این برتری عملکرد فقط به یک ویژگی خاص این روغنها مربوط باشد ، اما در مورد سایر ویژگیهای آن صدق نکند. حتی ممکن است برخی فرمولاسیونهای روغن معمولی معدنی در شرایط خاص عملکرد بهتری داشته باشند.
در طی این سالها مطالعات متعددی در مورد مقایسة روغنهای سنتتیک و روغنهای معمولی معدنی انجام شده است. به ویژه انجمن خودروی آمریکا (AAA[4]) از آزمایشگاههای معتبری بهره می‌گیرد که برای بررسی تفاوتهای روغن موتورهایی که به عنوان روغنهای معمولی به بازار عرضه می‌شوند و روغنهای تمام‌سنتتیک موجود در بازار از تستهای استاندارد American Society for Testing and Materials (ASTM) استفاده می‌کنند.
AAA متوجه شد که عملکرد روغنهای سنتتیک در تستهایی که چندین ویژگی مهم فیزیکی، شیمیایی و عملکردی از جمله پایداری برشی، ایجاد رسوب، فرّار بودن و قابلیت تبخیر در دمای عادی ، قابلیت پمپاژ در دمای پایین ، مقاومت در برابر اکسیداسیون و تغییرات رئولوژیکی (ویسکوزیته) ناشی از اکسیداسیون را ارزیابی می‌کنند، تا 47% بهتر از روغنهای معمولی‌ست.
بر اساس نظرات اعلام‌شده از سوی مصرف‌کنندگان، روغنهای سنتتیک به سرعت در حال تبدیل شدن به برند عادی مصرفی هستند و تقریباً 70% از خودروهای ساخت سال 2019 از روغنهای تمام‌سنتتیک و یا سنتتیک ترکیبی استفاده می‌کنند. حتی با اینکه تعداد خودروهایی که به روغنهای سنتتیک نیاز دارند، هر روزه بیشتر می‌شود، اما همچنان برای مصرف‌کنندگان مهم است که هنگام تعویض روغن خودروی خود به توصیه‌های کارخانة سازندة آن عمل کنند. مایکل کالکینز، مدیر خدمات فنی AAA در بخش روان‌کننده‌های ماشین‌آلات می‌گوید،« برای اغلب ماشینهای با مدل جدیدتر به روغنهای تمام‌سنتتیک یا نیمه‌سنتتیک نیاز داریم، اما رعایت توصیه‌های سازندة خودرو نیز اهمیت زیادی دارد، در غیر این‌صورت موتور دچار استهلاک شده و یا مشکلات دیگری به وجود می‌آید. »
پیشرفتهای ایجادشده در زمینة روغنهای سنتتیک سبب شده که روغنهای معمولی با دقت بیشتری مورد ارزیابی قرار بگیرند. با وجود اینکه روغنهای معمولی در اکثر موارد روانی مناسبی را در موتور خودروی شما ایجاد می‌کنند ، اما ممکن است معایبی هم داشته باشند. وجود عوامل مختلف از قبیل میزان روانی و جاری بودن روغن در دماهای پایین، پایداری حرارتی و اکسیداتیو ( پایداری شیمیایی طولانی‌مدت در دماهای بالا) و محافظت ویسکوزیته ( در برابر استهلاک و سایش) زمانی که موتور بار کاری و دمای بالایی دارد، ممکن است سبب شود که این معایب بیشتر به چشم بیایند و یا از چشم دور بمانند.
مزایا و معایب روغنهای سنتتیک
با این حساب استفاده از روغن موتورهای سنتتیک چه مزیتی نسبت به روغن موتورهای معمولی دارد؟ وقتی تمام نکات مثبت و منفی را در نظر می‌گیرید، روغنهای سنتتیک مزایای قابل‌توجهی دارند. در ادامه به برخی از مزایای روغن موتورهای سنتتیک ( PAO) نسبت به روغن موتورهای معمولی اشاره می‌کنیم. توجه داشته باشید که در بررسی موارد زیر فرض بر این است که مواد افزودنی هر دو گزینه یکسان است، چنین شرایطی در واقعیت به ندرت ممکن است وجود داشته باشد. فرمولاسیون اکثر روغن موتورهای سنتتیک استفاده شده در خودروها مواد افزودنی بهتری دارند که این امر کار مقایسه را پیچیده‌تر می‌کند. به عبارت دیگر مشخص نیست که دلیل این عملکرد بهتر خود روغن با پایة سنتتیک است، یا وجود مواد افزودنی بهتر و یا شاید کمی از هر دو باعث این عملکرد بهتر می‌شود.
- روغنهای معمولی معدنی در مواجهه با شرایط خاص بیشتر دچار تخریب شیمیایی ( اکسیداسیون) می‌شوند. از جمله این شرایط مخرب می‌توان به وجود محصولات جانبی احتراق، آلودگی سوخت، آلودگی آب، وجود براده‌های فلزی، عوامل تشدیدکنندة اکسیداسیون و گرمای شدید ( مثلاً گرمای ناشی از احتراق) اشاره کرد. معمولاً چنین شرایطی در موتور خودروها وجود دارد. تخریب روغن می‌تواند سبب ایجاد رسوب غلیظ و چسبنده، خوردگی، تغییر ویسکوزیته و اختلال در عملکرد موتور شود.
- روغنهای سنتتیک معمولاً شاخص ویسکوزیتة بالاتری دارند. این بدان معناست که این روغنها ویسکوزیتة پایدارتری دارند و ویسکوزیتة آنها با تغییرات دمایی ایجادشده در زمان روشن کردن و در شرایط عادی موتور تغییر چندانی نمی‌کند. ویسکوزیته یکی از ویژگیهای مهم روان‌کننده‌هاست که سبب می‌شود این مواد بتوانند بین قطعات فلزی که بر روی هم می‌لغزند یک لایة غلیظ و فاصلة مناسب ایجاد کنند. بدون وجود این لایة ضخیم، سایش و اصطکاک زیادی بین این قطعات ایجاد می‌شود.
- در دماهای خیلی پایین، احتمال اینکه روغنهای معدنی ( در مقایسه با روغنهای سنتتیک) به حدی غلیظ شوند که پمپاژ روغن و یا حرکت روان روغن در موتور با مشکل مواجه شود ، بیشتر است. عدم گردش روغن در موتور سبب محروم ماندن موتور از روان‌کننده و خرابی موتور می‌شود.
- قابلیت تبخیر روغنهای سنتتیک معمولاً از روغنهای معدنی کمتر است. این امر بدان معناست که روغن کمتری از طریق اگزوز خودرو خارج شده و هوا را کمتر آلوده می‌کند. این امر بدین معنا هم هست که در فاصلة بین دفعات تعویض روغن، نیاز چندانی به اضافه‌کردن روغن برای جبران حجم روغن از دست‌رفته نیست.
- احتمالاً بزرگترین مزیت و بیشترین دلیل محبوبیت روغنهای سنتتیک طول عمر بیشتر آنها در مقایسه با روغنهای معمولی‌ست. توصیه می‌شود که روغنهای سنتتیک را پس از 5000 تا 7000 مایل کارکرد موتور تعویض کنند؛ در بعضی از برندها این عدد بیشتر است و حتی تا 15000 تا 25000 مایل هم می‌رسد. بزرگترین دلیل طولانی‌بودن زمان لازم برای تعویض این روغن ها مطلبی‌ست که در صفحة قبل ( اولین مطلب نشان‌دار) بیان شد. مهم نیست که از چه نوع روغن موتوری استفاده می‌کنید، در هر حال بهتر است در فواصل منظمی که سازنده توصیه کرده، روغن موتور خودرویتان را عوض کنید.
برخی از معایب روغنهای سنتتیک که لازم است بدانید، عبارت است از :
- احتمالاً واضح‌ترین ایراد روغنهای سنتتیک قیمت آنهاست. قیمت روغن موتور سنتتیک حدوداً دو تا چهاربرابر روغنهای معمولی‌ست.
- در شرایط نگهداری در دمای پایین امکان ته‌نشین‌شدن مواد افزودنی در روغنهای سنتتیک بیشتر است. این امر سبب تشکیل لایه‌ای از مواد افزودنی می‌شود که می‌تواند منجر به جدایی کامل این مواد از روغن شود.
- روغن موتورهای مولتی‌گریدی که از روغنهای سنتتیک استفاده می‌کنند، در مقایسه با روغن موتورهای معمولی ممکن است از نظر اقتصادی و از نظر میزان مصرف سوخت در سرعتهای معمول بزرگراهی چندان به صرفه نباشند.
مزایاو معایب روغنهای سنتتیک
|
مزایا |
معایب |
|
مقاوم در برابر اکسیداسیون و تخریب شیمیایی |
قیمت بالاتر |
|
تحمل بالاتر در سرما و گرما |
ته‌نشین شدن/ جدا شدن احتمالی مواد افزودنی |
|
سیلان بیشتر در دمای پایین |
صرفة اقتصادی کمتر از نظر مصرف سوخت در سرعت معمول بزرگراهی |
|
احتمالا کمتر رسوب می‌کند |
|
|
فواصل طولانی‌تر برای تعویض روغن |
|
|
در دمای بالاتر و بار کاری بیشتر موتور لایة ضخیم‌تری برای پیشگیری از اصطکاک تشکیل می‌دهد |
|
آیا روغنهای سنتتیک ارزش هزینه‌ای را که برایشان پرداخت می‌شود، دارند؟
وقتی صحبت از قیمت روغنهای سنتتیک یا سنتتیک ترکیبی می‌شود، همیشه نمی‌توان نظر « حتماً خوب» یا « حتماً بد» داد. کالکینز می‌گوید،« چون روغنهای مختلف با برندها و فرمولاسیونهای متفاوت وجود دارد، نمی‌توان به راحتی یک پاسخ را به تمام انواع روغنها تعمیم داد. معمولاً قیمت یک قوطی 250cc روغن تمام‌سنتتیک یا نیمه‌سنتتیک بین 4 تا 10 دلار است، البته ممکن است قیمت برخی برندهای ترکیبی خاص از این هم بیشتر باشد.
بر اساس اطلاعات به دست‌آمده از تعمیرگاههای مورد تأیید AAA ، در سال 2019 قیمت پنج قوطی 250cc روغن معمولی حدود 28 دلار و هزینة تعویض این نوع روغن حدود 38 دلار بوده، در حالی‌که قیمت همین تعداد قوطی روغن تمام‌سنتتیک 45 دلار و هزینة تعویض آن حدود 70 دلار بوده است. با این حساب تغییر نوع روغن از معمولی به سنتتیک به طور متوسط برای یک راننده حدود 64 دلار در سال و یا 5.33 دلار در ماه هزینه خواهد داشت.
هر چند استفاده از روغن موتورهای معمولی مورد تأیید خودروسازان به موتور خودروی شما آسیبی نمی‌زند، اما با پرداخت 30 دلار بیشتر در ماه و استفاده از روغن سنتتیک به جای روغن معمولی می‌توانید در بلندمدت در هرینه‌های مراقبت و نگهداری از موتور خودرویتان صرفه‌جویی کنید. بخشی از این هزینة اضافی را هم می‌توانید با تعداد دفعات کمتر تعویض روغن جبران کنید.
حال که بحث هزینة تعویض روغن مطرح شد ، خوب است بدانید که روغنهای سنتتیک را می‌توان در فواصل طولانی‌تر تعویض کرد؛ در اکثر برندها توصیه می‌شود که پس از حدود 5000 تا 7000 مایل ( در برخی انواع تا 25000 مایل) تعویض روغن انجام شود. اما در مورد روغنهای معمولی این رقم 3000 تا 5000 مایل است. توجه به این نکته ضروری‌ست که اگر قصد دارید از روغن سنتتیکی با فواصل تعویض طولانی‌تر استفاده کنید ، باید از فیلتر روغنی هم استفاده کنید که عمر بیشتری داشته باشد.
به این ترتیب ، آیا روغن موتور سنتتیک برای موتور خودروی شما بهتر از روغن معمولی‌ست؟ کالکینز می‌گوید، « در کل، بله، بهتر است. البته به این شرط که درجة ویسکوزیتی اعلام‌شده از سوی خودروساز و سایر الزامات مربوط به روغن نیز رعایت شود.» با اینکه روغن موتورهای معدنی روان‌کنندة خوبی برای موتور خودروی شما هستند، اما روغنهای صنعتی با استفاده از روغنهای با کیفیت‌تر و با پایة تصفیه‌شده‌تر از موتور خودروی شما بیشتر محافظت می‌کنند.
کالکینز می‌گوید،« همیشه حداقل از روغنی استفاده کنید که سازندة خودرویتان توصیه کرده است. اگر موتور خودرویتان از نوعی‌ست که فقط از روغن معمولی استفاده می‌کند ،با صرف کمی هزینة بیشتر و استفاده از یک روغن نیمه‌سنتتیک می‌توانید از آن بیشتر محافظت کنید. فرقی نمی‌کند که از چه روغنی استفاده می‌کنید، لازم است که همواره توصیه‌های سازندة خودرو در خصوص زمان تعویض روغن را رعایت کنید. »
علاوه بر این ، مدت زمانی را که قصد دارید مالک خودرو باشید، نیز در نظر بگیرید. ممکن است صرف سرمایة بیشتر و استفاده از یک روغن ممتاز عمر موتور خودروی شما را افزایش دهد، اما اگر قصد دارید خیلی زود ( قبل از آنکه احتمال خرابی موتور خودرو با استفاده از روغن معدنی مطرح شود ) خودرویتان را بفروشید، مزایای استفاده از روغنهای گران‌قیمت به مالک بعدی خودرو منتقل می‌شود. بدین ترتیب، شما هزینة روغن گران‌قیمت را پرداخت کرده‌اید، اما در مدتی که مالک خودرو هستید، حداقل سود را از این کار برده‌اید.
البته باید گفت که استثنائاتی هم در این مورد وجود دارد. یکی از این موارد استثناء آنست که موتور مدتها قبل از به پایان رسیدن عمر طبیعی خود در معرض شرایط بسیار بد ، از قبیل دمای بسیار بالا یا بسیار پایین، فراموش کردن تعویض روغن به موقع و طبق برنامه، بار سنگین، استارت‌زدنهای مکرر زمانی که موتور هنوز به خوبی گرم نشده است ، استفادة مکرر از خودرو در مسیرهای کوتاه، اختلال در خنک‌کنندة موتور و .... قرار بگیرد.
نگاهی دقیق‌تر به روغن موتورهای سنتتیک
روغن سنتتیک مورد استفاده در وسایل نقلیة موتوری از روغنهای پایه یا سیالهای پایه ساخته می‌شود. انستیتوی نفت آمریکا ([5] API) روغنهای پایه را به پنج گروه تقسیم می‌کند؛ سه گروه اول روغنهایی هستند که از پالایش نفت خام به دست می‌آیند، روغنهای پایة گروه چهارم ، روغنهای تمام‌سنتتیک هستند و گروه پنجم شامل روغنهایی‌ست که در چهار دستة اول جای نگرفته‌اند. API از پولی‌آلفا اولفین‌ها (PAOs) و اِسترها (دی‌اِستر و Polyol) به عنوان دو مورد از رایج‌ترین روغنهای پایة مورد استفاده در روغنهای سنتتیک نام می‌برد.
- PAOs: در حال حاضر PAOs ، به خاطر قیمت متوسط و ویژگیهای منفی کمی که دارند، رایج‌ترین روغن پایة سنتتیک مورد استفاده هستند. PAOs از روغنهای پایة گروه چهارم هستند و از نظر شیمیایی به روغنهای معدنی شباهت دارند ، اما از آنجا که این روغنها ساختنی هستند، نه استخراج‌شدنی، در مقایسه با روغنهای معدنی، خالص‌ترند. مزایای PAOs عبارت است از : بهبود اکسیداسیون و پایداری حرارتی، قابلیت تبخیر (قابلیت تغییر سریع) پایین، میزان اتلاف گرمای قابل‌قبول، نقطة ریزش پایین( دمایی که در کمتر از آن مایع قابلیت سیلان خود را از دست می‌دهد) و نداشتن مولکولهای مومی.
- اِسترها: روغنهای اِستر از روغنهای پایة گروه پنجم هستند که از واکنش اسید و الکل و جداشدن مولکولهای آب به وجود می‌آیند. بیشترین روغنهای اِستر به‌کاررفته در روغن موتورهای سنتتیک ، دی‌اِسترها و اِسترهای پولی‌یول هستند. دی‌اِسترها معمولاً به عنوان یک مادة افزودنی در کنار روغن پایة PAO مورد استفاده قرار می‌گیرند. اِسترها پایداری حرارتی بالا و نقطة ریزش پایینی دارند، اما از نظر پایداری هیدرولیتیک ضعیف هستند( پایداری هیدرولیتیک میزان مقاومتی‌ست که یک مادة پلیمری سخت‌شده در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت بالا و رطوبت، برای تبدیل شدن به حالت نیمه‌جامد یا مایع از خود نشان می‌دهد).
|
نوع مادة سنتتیک |
مزایا |
معایب |
|
پلی‌اِستر یا دی‌اِستر ( گروه 5) |
VI عالی ، نقطة ریزش عالی ، پایداری حرارتی عالی |
ممکن است برای قسمتهایی که رطوبت زیادی دارند، مناسب نباشد. ممکن است امتیاز مورد نظر سرویسهای خدمات API را نداشته باشد. |
|
PAO (گروه 4)
|
VI عالی ، نقطة ریزش عالی ، پایداری حرارتی عالی |
ممکن است در برخی موارد باعث ایجاد نشت شود. پایداری افزودنی در دماهای پایین برای مدت طولانی ممکن است باعث بروز مشکل شود. |
مواردی که در هر حال بهتر است از روغن سنتتیک استفاده شود:
همانطور که اشاره شد، که لازم است در شرایط سخت و بسیار بد از روغنهای سنتتیک استفاده شود. اما از آنجا که قیمت این روغنها نسبتاً بالاست، لازم است در صورتی از آنها استفاده کنیدکه از کارایی مناسب آنها اطمینان داشته باشید. در ادامه به برخی از موارد در خودروهای سواری اشاره می‌کنیم که بهتر است در آنها از روغنهای سنتتیک استفاده کرد:
- موتورهایی که کارکرد بالایی دارند: نمونه‌های زیادی از انواع ماشینهای شاسی‌بلند وجود دارد که بهای زیادی صرف آنها شده و لذا انتظار می‌رود که موتورشان هم قابل‌اطمینان باشد و عملکرد بسیار خوبی داشته باشد.
- رانندگانی که به صورت حرفه‌ای و با مهارت بالا رانندگی می‌کنند: اگر اهل شرکت در مسابقات اتومبیلرانی باشید، برای آنکه بتوانید از رقیبانتان پیشی بگیرید _ موتور خودرویتان قدرت و دوام بیشتری داشته و بیشتر از کارکردش مطمئن باشید_ بهتر است هزینة بیشتری پرداخت کنید.
- موتور خودروهای لوکس: برخی از ماشینهای سدان لوکس خیلی گران‌قیمت هستند و عقل سلیم حکم می‌کند که در چنین خودروهای گران‌قیمتی از روغن سنتتیک استفاده شود.
- استارت زدن در دماهای بسیار پایین: با برخی از روغنهای سنتتیک می‌توان در دماهای بسیار پایین، حتی تا -40°C (-40°F) ، بدون دردسر و بدون آنکه مشکلی بابت فشار روغن ایجاد شود، استارت زد.
- فواصل طولانی‌تر تعویض روغن و فیلتر: اگر اهل انجام محاسبات ریاضی ( محاسبة سود و زیان) هستید و روی‌هم‌رفته به خودروی خودتان اطمینان دارید و با توجه به مهارتهای رانندگی‌تان و شرایط آب‌وهوایی موجود امکان انجام دفعات کمتر تعویض روغن و فیلتر وجود دارد، روغنهای سنتتیک بهترین گزینه برای استفاده هستند.
- یدک‌کش‌ها و حمل بار زیاد با خودرو: سرعت پایین، بار سنگین ( مثل کار یدک‌کش‌ها)، حرکت طولانی در مسیرهای شیب‌دار، موتورهایی که مصرف سوخت بالایی دارند، فاصلة طولانی بین دفعات انجام سرویس روغن و دمای بسیار بالای محیطی از شرایط بسیار بد برای کار موتور هستند. در این شرایط لایة روغنی ایجادشده بسیار نازک می‌شود و میزان سایش ایجادشده در موتور افزایش می‌یابد. با استفاده از یک روغن سنتتیک مرغوب با مواد افزودنی مناسب و باکیفیت می‌توان این مشکل را تا حدی جبران کرد.
- عمر طولانی موتور: اکثر قریب به اتفاق رانندگان هیچگاه از خودرویی که موتورش بیشتر از 200000 مایل کار کرده باشد، استفاده نکرده‌اند، با این حال برخی افرادِ علاقمند به خودرو هستند که مایلند تا آخرین توان موتور ماشینشان از آن کار بکشند.
مواردی هم وجود دارد که به راحتی نمی‌توان در مورد اینکه استفاده از روغن سنتتیک درست است یا نه ، تصمیم گرفت. در چنین شرایطی تنها کاری که می‌توان کرد، اینست که از قضاوت دقیق بهره گرفت و تمام جوانب امر و شرایط موجود را با دقت در نظر گرفت. مثلاً اگر هنوز در مورد ارزش استفاده از روغن سنتتیک تردید دارید، ببینید که استفاده از این روغن تا چه حد از نظر مصرف سوخت برایتان صرفة اقتصادی دارد. البته همانطور که قبلاً هم اشاره شد، ممکن است عکس این حالت هم صادق باشد (مثلاً عدم استفاده از روغن سنتتیک تا چه حد هزینة مصرف سوخت را بالا می‌برد).
ارسال دیدگاه :